Op woensdag 30 maart wordt de zesde editie van de Bewust Veilig-dag georganiseerd. “Een dag waarop we met z’n allen aandacht besteden aan bewust veilig en gezond werken”, schrijven de organisatoren op hun website. “Het geeft aan dat veiligheid een relevant thema is”, zegt Juni Daalmans, programmadirecteur Veiligheid KPE Bouw en gastdocent Safety Management aan de universiteit van Antwerpen.
Wat is de link tussen een MRI-scan en veiligheid in de bouw?
Juni Daalmans maakt wel een kanttekening: “Eén keer per jaar een dag in het teken van veiligheid stellen, is niet voldoende. Veiligheid zou een integraal onderdeel van ons werk moeten zijn. Deze dag is nodig omdat het thema veiligheid nogal eens dreigt weg te zakken. Dat kan meerdere oorzaken hebben. Bijvoorbeeld het spel tussen veiligheid versus productie of de routine van werkzaamheden. Veiligheid kent al decennia twee belangrijke aspecten. De technische kant (machines en materieel) en de regelgeving. Sinds een jaar of tien is hier een derde aspect bijgekomen: het gedrag. Eigenlijk best bijzonder, want uit onderzoek van 90 jaar geleden bleek al dat dit de belangrijkste factor binnen veiligheid is.”
Veiligheidsindex
Daarom heeft Juni Daalmans de Veiligheidsindex ontwikkeld. “Dit is een mandje met data dat meer zegt dan het eindgetal van de Injury Frequency (IF).” De IF meet het aantal ongevallen met verzuim in een bepaalde periode, gedeeld door het aantal arbeidsuren. “Met deze IF kijk je terug en meet je dus eigenlijk de onveiligheid. De afwezigheid van incidenten wil nog niet zeggen dat het in de toekomst goed gaat. Bij veiligheid moet je ook vooruitkijken. Je wil namelijk voorspellen wat de kans op onveiligheid is en vervolgens maatregelen nemen. De IF is historisch ontstaan, is gemakkelijk te meten, maar meet dus eigenlijk niet wat we echt willen. Deze index is zo ingeburgerd en maatstaf geworden dat we gaandeweg ermee in de maag zijn komen te zitten”, vindt de programmadirecteur Veiligheid. “En de uitwerking ervan gaat verder dan alleen de bouw. Zo stellen banken de hoogte van de rente bij een overbruggingskrediet voor een groot bouwproject mede vast aan de hand van de IF.”
Menselijk brein
Maar hoe kan het dat zo’n belangrijke factor als gedrag pas relatief kort wordt meegenomen in de bepaling van veiligheid? “Gedrag heeft alles te maken met ons menselijk brein”, legt Juni Daalmans uit. “Sinds we de beschikking hebben over MRI-scanners, weten we veel meer over het menselijk brein en dus ook ons gedrag als het gaat om veiligheid. Behalve de technische kant en de regelgeving is het spel tussen leidinggevende en medewerker cruciaal. Continu grip houden op veiligheid staat synoniem aan goed management. Kijk vooruit, niet terug en geef het goede voorbeeld. Leidinggevenden zijn de belangrijkste beïnvloeders van veilig gedrag op de werkvloer. Medewerkers handelen zelfstandig en maken eigen keuzes. Deze keuzes worden sterk beïnvloed door het doen en laten van de leidinggevenden. Onveilig gedrag van medewerkers kun je dus niet los zien van het gedrag van de leidinggevende.”
Zijn leidinggevenden dan de veroorzakers van onveilige situaties? “Oh nee, dat hoor je mij niet zeggen. Ze hebben alleen vaak geen weet van de impact die gedrag heeft op veiligheid. Daarom is het zo belangrijk om leidinggevenden te trainen in deze cruciale rol. Het is een bewustmakingsproces”, besluit Juni Daalmans.
